Ik zit in het archief van de rijksacademie en blader door de Wendingen issues. Opeens stuit ik op een uitgave gewijd aan de internationale theatertentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam [x]. Mijn oog viel op een afbeelding van een decortekening van Goethe’s Faust ( domscene I) getekend door Kurt Gutzeit. Een architect afkomstig uit Duitsland, lid van de Deutsche Werkbund Een groep van kunstenaars en architecten. die in 1907 in München werd opgericht. De oprichters van deze werkbund streefden naar verbetering van het kunstnijverheidsonderwijs en kwaliteitsverhoging van de gebruiksartikelen. Ook namen ze een hele open houding aan tegenover de machine. Ze wilden een hechtere band smeden tussen kunstenaars en industrie. Dit verklaard de connectie tussen Kurt Gutzeit en de Wendingen. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in theater, het is een op zich zelfstaande kunstvorm. En hier wil ik uiteraard meer over weten.
Wendingen was een magazine gericht op architectuur, het was de spreekbuis van de Amsterdamse school zou je kunnen zeggen. Je zou je daarbij kunnen afvragen waarom er dan aandacht besteed wordt aan decorontwerpen ofwel theaterkunst. Wat herleid zich terug naar de architectuur of wat geeft hen de redenen om het onderwerp verder uit te lichten. Wel nu, dit heeft te maken met de internationale theatertentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam. Welke connectie heeft de Wendingen met de internationale theatertentoonstelling in het Stedelijk museum, Amsterdam? Ook zou ik graag meer willen weten over die tentoonstelling. Wie zijn het toch die zich hebben beziggehouden met deze tentoonstelling.
Welnu, de internationale theatertentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam was een initiatief van de organisatie: kunst aan het volk, dit nam plaats in de zomer 1921. Er werd een commissie in het leven geroepen om deze tentoonstelling samen te stellen deze bestond uit: Mr. W.A. Bonger ( als voorzitter ), Frits Lensveld, Jan de Meyer, Frans Mijnssen, C Oorschot, Jhr. A.W.G van Riemsdijk, Cornelis Veth, H Th. Wijdeveld ( als secretaris). De bedoeling van deze tentoonstelling was een overzicht geven van een overzicht van het moderne theater. De focus lag dan ook op de opvatting en de uitvoering van acteurs, architecten, schilders en kunstenaars. In 1921 werd ook een nieuw theatergebouw ontworpen. Na wat onderzoek ondervond ik dat met het desbetreffende gebouw op het Tuschinski theater werd gedoeld. Ook dit ontwerp was deel van de tentoonstelling. De architect van dit theater was Hijman Louis de Jong en op achtentwintig Oktober 1921 opende Tuschinski zijn deuren. Deze tekenaar/architect werd geboren 1 Oktober 1882 en overleed op 62 jarige leeftijd in Auswitz. Ook bevond er op tentoonstelling een ingerichte bibiotheek met een bijzondere collectie van boeken die de theorie verkondigd betreft het moderne theater. Het waren Edward Gordon Craig, Jaques Copeau, Oscar Strnad, Fris Lensveld en H. Th. Wijdeveld. ( de laatste twee waren tevens ook lid van de commissie ) die een voordracht hielden die het idee vertolkten, Alhoewel, theater en architectuur misschien ver uit elkaar ligt probeerden Amerika en Europa een richting en een principe te volgen. Een vernieuwende kunstvorm, deze die aan het begin van zijn groei zou beginnen. Naast de acteur is dit toebehoren aan de componist, dichter en architect. Deze zouden allemaal een deel uitmaken van deze kunstvorm. Natuurlijk is de tempel van spel een zeer belangrijk onderdeel in dit sociaal-cultureel verschijnsel. Maar tijdens deze wendingen besteden ze vooral aandacht aan het interieur. Het zogenoemde decor. Het theater als exterieur werd nog bewaard voor een later nummer, maar dat terzijde.
Maar zo tijdens dit onderzoek ben ik ook uitermate benieuwd geraakt naar de initiatiefnemers van deze tentoonstelling. Om te beginnen met mr. W.A. Bonger was een sociaaldemocratisch theoreticus, socioloog en criminoloog is geboren op 6 september 1875 en overleed op 15 Mei 1940. In zijn vroege jaren speelde hij veel viool en zong met veel plezier. Later studeerde hij rechten aan de UVA. Ook was hij lid van het Amsterdams Studenten Corps, deze vereniging telde veel socialistische studenten. Debatten, muziek en toneel interesseerden hem uitmate veel en het behoorde tot zijn hoofdprioriteit.
Een andere initiatief nemer was Frits Lensveld. Hij was een Nederlands binnenhuisarchitect , beeldend kunstenaar, schilder, graficus, lector in kostuumkunde aan de Rijksacademie en de toneelschool te Amsterdam Geboren in Rijswijk in 1886 en overleden in Middelburg in 1945. Hij ontwierp decors, lampen en werkte als binnenhuisarchitect en boekenversierder.
Frans Mijnssen. Zijn volledige naam was François Henri Jaques Mijnssen. Dit was een toneelschrijver. Hij werd geboren in Amsterdam in 1872 en overleed in Baarn in 1954. Hij zat op de Amsterdamse Handelsschool waar hij in contact kwam met bekende figuren uit de Amsterdamse kunstwereld waaronder de heer Berlage. Ook verbleef hij een tijd in Parijs maar rond 1900 raakte hij vooral geïnteresseerd in het moderne toneel en schreef er veel over.
Jhr. A.W.G. Riemsdijk was een Jonkheer, Toneelschrijver en kamerheer van H.M. Wilhelmina der Nederlanden. Hij schreef meerdere toneelstukken, hij was voorzitter aan de Haagse Journalisten vereniging, hoofdredacteur van het maandblad ‘’op de hoogte’’ ook was hij lid van de Koninklijke Oudheidskundig, genootschap en lid van Maatschappij der Nederlandse letterkunde en ga zo maar door. Maar als laatste, hij was ook directeur van het Rijksmuseum. Dat is zeer zeker niet het minste.
Cornelis veth was een Nederlands schrijver, illustrator, cartoonist, journalist en schrijver. Hij volgde een grafische opleiding van zijn oom Jan Veth. Hij publiceerde over prentkunst en karikatuur, Ook was hij kunstcriticus bij de socialistische Gids en de telegraaf. In eerste instantie klinkt dat nogal tegenstrijdig. Ik heb het opgezocht en voor de tweede wereldoorlog was de Telegraaf een heel ander soort krant. Het nam een middenpositie aan en hield zich vooral tegen de vlakte. Iets wat je nu niet meer kunt zeggen.
En als laatste stuitten we op H. Th. Wijdeveld. Hij was een Nederlands architect en grafisch ontwerper. Zijn dochter was ook een illustratrice: Ruscha Wijdeveld. Op zich is het al wonderlijk te noemen dat deze man zo oud in geworden, hij heeft de leeftijd van 101 bereikt. Hij was voor alles architect, hij ontwikkelde zijn zeer eigen stijl in zijn gebouwen, meubelen, decors, theater en typografische ontwerpen. Ook had hij een connectie met de Amsterdamse school. Hij was ook behoorlijk geïnspireerd door Frank Loyd Wright. En als laatste ondervind ik dat hij ook hoofdredacteur was van de Wendingen. Maar ook verzorgde hij de typografie van dit magazine.
Om te antwoorden op de vraag waarom heeft de wendingen een uitgave besteed aan de internationale tentoonstelling. Kun je zeggen dat de heer Wijdeveld, de hoofdredacteur een groot aandeel daarin heeft gehad. Hij was een van de initiatiefnemers van de tentoonstelling en daarnaast zaten tussen de andere initiatiefnemers ook veel architecten. Veel architecten hadden een connectie met toneel. En de theatertentoonstelling bestond voornamelijk uit decors, kostuumontwerpen, het toneel groeide uit tot een ware moderne kunst. Dat speelde allemaal mee op de tentoonstelling en in dezelfde tijd werd het Tuschinksi gebouwd. Het was interessant om te ondervinden wie de mensen waren die dit hebben organiseert en om elke keer als het ware een stap verder te komen. En door te onderzoeken wie de initiatiefnemers waren kwam ik uiteindelijk bij het antwoord op mijn vraag: waarom wilde de wendingen een uitgave aan het interieur aan de internationale tentoonstelling wijden.
nog een link naar die internationale theatertentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam [x]
